به گزارش پایگاه خبری «حامیان ولایت»
به گزارش خبرنگار اقتصادی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ در حالی که هفته گذشته قیمت‌های جدید نان در تهران ابلاغ شد و در دستگاه‌های کارتخوان نانوایی‌ها بارگذاری گردید، بسیاری از نانوایی‌ها همچنان به راحتی این قیمت‌ها را نادیده گرفته و نان را چندین برابر ارزش مصوب به مردم می‌فروشند.
نانوایان درخواست افزایش بیشتر قیمت را داشتند، اما درخواست آنها در استانداری تهران رد شد. این در حالی است که ۱۱ نانوایی به دلیل گران‌فروشی و تخلفات متعدد، سهمیه آردشان قطع شده و به نانوایی‌های مجاور منتقل شده است. با این حال، تخلفات ادامه دارد: از آردشویی و فروش اجباری نان کنجدی تا کم‌کردن وزن چانه و دستکاری در کارتخوان هوشمند. خبرنگار اقتصادی شبکه اطلاع‌رسانی راه دانا در این گزارش تحلیلی و گسترده، از ضعف نهادهای نظارتی، سیاست‌های ناکارآمد و سودجویی گسترده در زنجیره تولید نان می‌گوید.
افزایش قیمت رسمی، اما تخلفات بی‌رویه
هفته گذشته، سخنگوی اتحادیه نانوایان سنتی تهران از ابلاغ رسمی افزایش قیمت نان خبر داد. بر اساس این تصمیم:
- نان بربری ساده: ۴,۶۰۰ تومان (با ۳۱ درصد افزایش)
- نان تافتون ماشینی: ۲,۰۰۰ تومان (با ۵۲ درصد افزایش)
- نان لواش: ۱,۲۵۰ تومان (با ۳۹ درصد افزایش)
- قیمت هر کیسه آرد یارانه‌ای (۴۰ کیلوگرمی): حدود ۵۵ تا ۵۶ هزار تومان
اما نانوایان اعلام کردند که این افزایش کافی نیست و درخواست افزایش ۵۲ درصدی قیمت نان را دارند — مانند مراکز استان‌ها. در پی اعتراضات، رستگار، عضو کارگروه تنظیم بازار استانداری تهران، قیمت‌های جدیدی را اعلام کرد که از قیمت‌های فعلی در بازار کمتر بود و نانوایان مکلف شدند قیمت‌های خود را کاهش دهند.
قیمت‌های مصوب جدید؛ آیا اجرا می‌شود؟
بر اساس تصمیم کارگروه تنظیم بازار استانداری تهران، قیمت‌های زیر برای نان یارانه‌ای تعیین شد:
- نان سنگک سنتی (۶۰۰ گرم): ۷,۶۰۰ تومان
- نان بربری (۵۵۰ گرم): ۵,۳۵۰ تومان
- نان لواش (۱۳۰ گرم): ۱,۴۰۰ تومان
- تافتون تنوری (۳۲۰ گرم): ۲,۳۰۰ تومان
- نان خراسانی تنوری (۲۷۰ گرم): ۳,۷۵۰ تومان
معصومه رضایی، مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری تهران، تأکید کرد:«نانوایان موظف به رعایت این نرخ‌های مصوب هستند. هرگونه گران‌فروشی یا کم‌کردن وزن، با قطع سهمیه آرد همراه خواهد بود.»
قطع سهمیه آرد؛ تنها تهدید یا اقدام واقعی؟
رضایی اعلام کرد:«بر اساس تصمیم کارگروه آرد و نان، سهمیه آرد نانوایان متخلف به طور موقت یا دائم قطع می‌شود. این اقدام به این معناست که اگر نانوا به تخلف خود ادامه دهد، دیگر حق فعالیت ندارد.»
او افزود:«تاکنون سهمیه آرد ۱۱ نانوایی قطع شده و به نانوایی‌های مجاور تزریق شده است. این روش برای فشار بر متخلفان است.»
سوال اینجاست: آیا قطع سهمیه، بازدارنده کافی است؟
مسعود وحیدپور، بازرس بسیج اصناف شهرستان ری، می‌گوید:«بسیاری از نانوایی‌ها با وجود قطع سهمیه، از آرد غیریارانه‌ای استفاده می‌کنند و همچنان نان را گران‌فروشی می‌کنند.»
آردشویی: تخلفی سیستماتیک و سودآور
یکی از پیچیده‌ترین تخلفات، آردشویی است.
وحیدپور توضیح می‌دهد:«برخی نانوایی‌ها با استفاده از کارتخوان هوشمند، تعداد نان فروخته‌شده را دو برابر ثبت می‌کنند. این کار به آنها اجازه می‌دهد هم از مشتری مبلغ بیشتری بگیرند، هم سهمیه آرد بیشتری از دولت دریافت کنند.
او افزود:«این نانوایی‌ها نه تنها از فروش نان سود می‌برند، بلکه ۴۰ درصد یارانه دولتی را نیز دریافت می‌کنند. این یارانه، که روزانه به حسابشان واریز می‌شود، انگیزه اصلی تداوم تخلف است.
فروش آرد یارانه‌ای در بازار آزاد
بسیاری از نانوایی‌های متخلف، آرد یارانه‌ای را به بازار آزاد می‌فروشند.
وحیدپور می‌گوید:«نانوایی با ثبت تعداد بیشتری نان، سهمیه آرد بیشتری دریافت می‌کند. سپس این آرد را با قیمت بالاتر به فروش می‌رساند یا آن را به نان تبدیل و از طریق کارتخوان غیرهوشمند به مشتریان نقدی می‌فروشد.
او توضیح می‌دهد:«این روش باعث می‌شود در بازرسی‌های فیزیکی، تناقضی بین مصرف آرد و تعداد نان فروخته‌شده دیده نشود. این تخلف، به دلیل اختلاف قیمت بالای آرد یارانه‌ای و آزاد، بسیار سودآور است.
فروش اجباری نان کنجدی؛ فشار به مشتری
یکی دیگر از تخلفات رایج، فروش اجباری نان کنجدی است.
وحیدپور می‌گوید:«بسیاری از شکایات مردمی به فروش اجباری نان مربوط می‌شود. برخی نانوایی‌ها تنها نان کنجدی تولید می‌کنند و به مشتریان اجازه نمی‌دهند نان ساده بخرند.
او افزود:«مشتریان مجبور می‌شوند نان گران‌تر را بخرند. در حالی که قیمت کنجدی بالاتر است، نانوا آن را در سامانه به عنوان نان ساده ثبت می‌کند و هم سهمیه کامل می‌گیرد، هم سود بیشتری می‌برد.
رئیس تعزیرات: یارانه را مستقیم به مردم بدهید!
فرهادی، رئیس سازمان تعزیرات حکومتی، در گفت‌وگو با خبرنگار راه دانا، پیشنهاد جالبی داد:«برای جلوگیری از سودجویی در زنجیره تولید نان، بهتر است یارانه مستقیماً به مصرف‌کننده پرداخت شود و نانوایی‌ها از چرخه دریافت یارانه خارج شوند.
او توضیح داد:«در این مدل، مردم نان را با قیمت واقعی می‌خرند، اما یارانه آن به حسابشان واریز می‌شود. این روش هم از تخلفات جلوگیری می‌کند، هم کیفیت نان را بهبود می‌بخشد.
با وجود تمام این قوانین و نظارت‌ها، سیستم نظارتی ضعیف عمل می‌کند.
وحیدپور می‌گوید:«در بسیاری از موارد، با تشکیل پرونده، به دلیل کمبود مستندات، اثبات تخلف ممکن نیست. نهادهای نظارتی باید راهکارهای عملیاتی‌تری ارائه دهند.
او افزود:«همچنین، عدم پاسخگویی سریع به شکایت‌ها، نانوایان بیشتری را به تخلف تشویق می‌کند.
چه کسی مسئول است؟
طبق دستورالعمل:
- اصناف باید نظارت کند
- تعزیرات باید برخورد کند
- استانداری باید قیمت تعیین کند
- وزارت اقتصاد باید سیاست‌گذاری کند
اما در عمل، هیچ یک از این وظایف به درستی انجام نمی‌شود.
- شکایت‌ها در سامانه ۱۲۴ ثبت می‌شود، اما هیچ اقدامی صورت نمی‌گیرد.
- نانوایان به نام «آزادپز» از آرد یارانه‌ای استفاده می‌کنند و نان را تا ۱۵ هزار تومان می‌فروشند.
- بسیاری از نانوایی‌ها اجازه استفاده از کارتخوان را به مشتریان نمی‌دهند.
به گزارش راه دانا؛ بازار نان در ایران به نقطه‌ای رسیده که نه مردم از قیمت و کیفیت راضی هستند، نه نانوایان از سود، و نه دولت از نظارت. از سال ۱۴۰۱، طرح «نانینو» و هوشمندسازی یارانه، وعده‌ی اصلاح بازار را داد، اما امروز، تخلفات گسترده، فروش آرد یارانه‌ای در بازار آزاد، اجاره‌دهی نانوایی‌ها به دلالان، و گران‌فروشی چندین برابری، نان — کالای ضروری مردم — را به ابزاری برای سودجویی تبدیل کرده است. محمدجواد کرمی، نائب رئیس اتحادیه نانوایان سنتی تهران، در گفت‌وگو با خبرنگار شبکه اطلاع‌رسانی راه دانا، از نادیده گرفتن تجربه ۴۵ ساله نانوایان و شکست طرح نانینو هشدار می‌دهد و پیشنهاد می‌کند: «یارانه نان را مستقیماً به حساب مردم بدهید، نه به دست نانوایی!» این گزارش، تحلیلی عمیق از بحران نان، شکست سیاست‌ها و ناکارآمدی نهادهای نظارتی است.
محمدجواد کرمی، نائب رئیس اتحادیه نانوایان سنتی تهران، می‌گوید:«در پایان سال ۱۴۰۳، با هماهنگی وزارت کشور، برنامه‌ریزی دقیقی برای تعیین سود معقول نانوایان انجام دادیم. طبق محاسبات ما، حداقل سود ۴۰ درصدی باید به نانوایان داده شود تا بتوانند ادامه فعالیت دهند. اما متاسفانه، این برنامه‌ریزی عملی نشد و تنها ۱۲ درصد سود در نظر گرفته شد.
او افزود:«وقتی قیمت‌گذاری بدون تحلیل واقعی انجام شود، نانوایان مجبور به تخلف می‌شوند. تراکنش‌های نامتعارف، کسری سهمیه آرد و توزیع ناعادلانه منابع، فشار مضاعفی بر ما وارد کرده است.»
زیرساخت‌های نادرست، ریشه بحران
کرمی علت اصلی بحران را زیرساخت‌های نادرست و برنامه‌ریزی‌های ناکارآمد می‌داند:«در ۴۵ سال گذشته، هرگز شاهد چنین آشفتگی در بازار نان نبودیم. این وضعیت حاصل تصمیم‌گیری‌های غیرمتخصص و نادیده گرفتن تجربه صنف است.
او تأکید می‌کند:«بارها در جلسات شرکت نان و تعزیرات، آنالیزهای دقیقی ارائه دادیم، اما مسئولان به آنها توجه نکردند. ما اینجا نشسته‌ایم و فقط منتظریم که تصمیم‌گیری‌های درست انجام شود.
محاسبه واقعی سود نانوایی؛ ۷۰۰ درصد آورده!
با وجود ادعای کمبود سود، تحلیل اقتصادی نشان می‌دهد سود واقعی نانوایان بسیار بالاتر از حد ادعایی است:
- آرد یارانه‌ای: ۱۵ تا ۲۵ هزار تومان برای ۴۰ کیلوگرم (حدود ۴۰۰ تومان برای هر کیلو)
- هر کیلو آرد لواش: ۱۰ نان (۱۰۰ تومان آرد برای هر نان)
- قیمت مصوب نان لواش: ۱,۴۰۰ تومان
- نتیجه: هر هزار تومان آرد، ۷ هزار تومان فروش (۷۰۰ درصد آورده)
حتی با احتساب هزینه‌های عملیاتی، سود خالص نانوایان بین ۲۵ تا ۴۰ درصد است — رقمی که نشان می‌دهد شکایت از کمبود سود، بیشتر بهانه‌ای برای توجیه تخلفات است.
افزایش قیمت؛ فقط روی کاغذ!
اما مردم می‌گویند:«این قیمت‌ها فقط روی کاغذ هستند. بسیاری از نانوایی‌ها نان را ۲ تا ۳ برابر قیمت مصوب می‌فروشند. فشار مالی بر خانواده‌ها افزایش یافته است
اجاره‌دهی نانوایی‌ها؛ ورود دلالان به بازار
درویش جودکی، مدیرکل تنظیم بازار سازمان تعزیرات، می‌گوید:«اجاره‌دهی نانوایی‌ها به افراد بی‌صلاحیت، باعث شده دلالان وارد این صنف شوند. این افراد حتی کارت بهداشتی ندارند، اما بدون نظارت، نان می‌فروشند.
نتیجه؟
- افزایش قیمت‌ها
- تخلفات گسترده
- فروش آرد یارانه‌ای در بازار آزاد
یارانه نان به دست مردم نمی‌رسد!
هر سال، دولت حدود ۱۵۰ هزار میلیارد تومان یارانه نان پرداخت می‌کند.
- گندم خریداری‌شده با ۲۵ هزار تومان
- آرد به نانوا با زیر ۱,۰۰۰ تومان داده می‌شود
اگر این یارانه به صورت منصفانه بین مردم تقسیم شود، هر فرد ۱۵۰ هزار تومان در ماه دریافت خواهد کرد. اما امروز:
- یارانه به جیب نانوایان سودجو می‌رود
- آرد یارانه‌ای به بازار آزاد فروخته می‌شود
- نان با کیفیت پایین و قیمت بالا به مردم عرضه می‌شود
طرح نانینو: شکست ۲ ساله هوشمندسازی
طرح «نانینو» از سال ۱۴۰۱ با این وعده آغاز شد:«با نصب کارتخوان هوشمند، مصرف آرد کنترل شود و یارانه به دست مردم برسد.»
اما امروز:داده‌ها ناقص و غلط هستند
- نانوایی‌ها تعداد نان فروخته‌شده را دو برابر ثبت می‌کنند
- سهمیه آرد بیشتری دریافت می‌کنند و آرد را به بازار آزاد می‌فروشند
- کرمی تأکید می‌کند:«این طرح شکست خورده است. فقط می‌دانیم یک کارت چند نان خریده، اما اطلاعات مفیدی نیست. پیشنهاد می‌کنم دستگاه‌های نانینو جمع‌آوری شوند. نه به مردم، نه به دولت، نه به نانوا مفید بوده‌اند.
راهکار: یارانه مستقیم به مردم، نه به نانوا!
کرمی پیشنهاد می‌دهد:«مثل سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲ عمل کنیم: قیمت نان به نرخ واقعی برسد، و تفاوت قیمت به عنوان یارانه مستقیماً به حساب مردم واریز شود.
مثال:
- قیمت واقعی نان: ۱۷,۰۰۰ تومان
- قیمت پرداختی مردم: ۵,۰۰۰ تومان
- ۱۲,۰۰۰ تومان به عنوان یارانه به حساب مردم واریز شود
مزایای این مدل:
حذف واسطه (نانوا)
کاهش تخلفات
افزایش رقابت و کیفیت نان
شفافیت کامل در توزیع یارانه
حذف آرد یارانه‌ای؛ راهکاری برای کاهش ۳۵ درصدی مصرف
رئیس اتحادیه نان سنگک تهران هم می‌گوید:«حذف آرد یارانه‌ای نه‌تنها شفاف‌سازی می‌کند، بلکه مصرف آرد را حداقل ۳۵ درصد کاهش می‌دهد. وقتی نانوایی نتواند از آرد یارانه‌ای سود ببرد، مجبور به صرفه‌جویی می‌شود.
راهکارهای فوری برای نجات نان از دست سودجویان
۱. تقویت گشت‌های نظارتی در مناطق مختلف
۲. فعال‌سازی گزارش‌های مردمی با پاسخگویی سریع و شفاف
۳. تعیین سقف قیمت برای نان کنجدی و محصولات جانبی
۴. بازرسی دوره‌ای و غیرقابل پیش‌بینی از نانوایی‌ها
۵. برخورد قاطع و نمایشی با متخلفان برای بازدارندگی
۶. ایجاد سامانه شفاف برای نمایش قیمت‌های مصوب و گزارش تخلفات
۷. انتقال یارانه از نانوایی به مصرف‌کننده (پیشنهاد تعزیرات)
