سرودهای ماندگار انقلاب چگونه خلق شد؟

به گزارش پایگاه خبری «حامیان ولایت» ، به نقل از تسنیم، نشست «شعر و سرودهای انقلابی» شب گذشته، 21 بهمن‌ماه و در آستانه سالروز پیروزی انقلاب اسلامی با حضور شاعران، ترانه‌سرایان، خوشنویسان، و دیگر هنرمندان داخلی و خارجی به میزبانی گروه بین‌المللی هندیران با اجرای سید مسعود علوی تبار در فضای مجازی برگزار شد.

خلق 800  سرود  ظرف  10  سال
علیرضا قزوه، مدیر دفتر شعر، موسیقی و ترانه صدا و سیما، در ابتدای این نشست ضمن تبریک چهل و چهارمین سالروز پیروزی انقلاب اسلامی گفت: شعر و سرود انقلابی همزمان با پیروزی انقلاب در ایران بسیار رشد کرد و بیشترین شعر و سرودهایی که در خزانه شعر و سرود صدا و سیما هست، متعلق به دهه اول انقلاب است، از این منظر شاید بتوانیم دهه 60 را دهه سرودهای انقلابی بنامیم. دست کم در مورد زنده‌یاد حمید سبزواری می‌توان گفت که در آن دهه صدها سرود تولید کرد، او قریب به 800 سرود دارد که من شنیده‌ام بیشتر آنها را در دهه 60 خلق کرده است. 

 وی با بیان اینکه در دهه‌های بعدی ترانه بیشتر بر سر کار آمد و جایگزین سرود انقلابی شد، ادامه داد: شور انقلابی هر ملتی مدیون سرودهای انقلابی آن است، بنابراین اگر از سرود انقلابی چشم‌پوشی کنیم و آن را فقط متعلق به یک دهه ابتدایی انقلاب بدانیم، غفلت بزرگی کرده‌ایم. 

این شاعر با بیان اینکه باید بین ترانه و سرود توازنی ایجاد کرد و هر دو این قالب‌ها مورد نیاز جامعه است، افزود: ترانه جنبه تغزلی دارد و سرود جنبه حماسی. هر دو این قالب‌ها باید در کنار هم باشد؛ چرا که هر دو مورد نیاز جامعه ایرانی است. ترانه و تغزل و حماسه از آغاز شکل‌گیری شعر فارسی در کنار هم حضور داشته‌اند و این را می‌توان در آثار شاعرانی چون نظامی، مولانا، سعدی و دیگر شاعران دید. جنبه حماسه در اشعار فردوسی پررنگ‌تر است، اما اینطور نیست که او به تغزل بی‌توجه باشد.

در ادامه رضا اسماعیلی، شاعر طی بیان  مطالبی از تاریخچه شعر و سرود انقلاب و دفاع مقدس، طی سخنانی با عنوان «سرودهای ملی - میهنی نیاز هنوز و همیشه» گفت: بی‌هیچ تردیدی، وجه بارز و برجسته انقلاب اسلامی - به خاطر تاثیرپذیری از نهضت و قیام انسان‌ساز حسینی - وجه «حماسی» و انقلابی آن است و «حماسه» از مولفه‌های اصلی و محوری «قدرت ملی» یک کشور پویا و زنده به شمار می‌آید. رمز مقاومت و ایستادگی ملت ایران در برابر قدرت‌های استکباری – به‌خصوص آمریکا و اسرائیل - نیز در طول سال‌های پس از انقلاب، چیزی جز«ایمان»،«خودباوری» و برخورداری از روحیه با صلابت حماسی نیست؛ روحیه‌ای که باعث عقب‌نشینی دشمنان قسم خورده و بی‌اثر شدن توطئه‌های رنگارنگ اعم از نظامی و غیر نظامی شده است؛ از همین رو، امروز نیز برای پاسداری از دستاوردهای گرانسنگ انقلاب اسلامی و آرمان‌های بلند بنیانگذار کبیر انقلاب حضرت امام خمینی(ره)، بیش از هر زمان دیگری به پاسداشت ارزش‌هایی چون ایثار، شهادت، خودباوری، و تقویت روحیه حماسی مردم برای حضور در عرصه‌های نبرد با دشمن نیاز داریم که این مولفه‌ها در جان و جهان موسیقی حماسی(سرود) تجلی پیدا می کند.

 اسماعیلی در ضمن صحبت‌های خود با اظهار تأسف از اینکه  با پذیرش قطعنامه و پایان یافتن دوران دفاع مقدس، ساخت و تولید سرودهای ملی - میهنی کم‌رنگ شده است، افزود: اینکه ما باید به سلایق مختلف توجه داشته باشیم و برای همه گروه‌های سنی و سلایق مختلف موسیقی تولید کنیم، مسئله قابل قبولی است، ولی این امر نباید به قیمت فراموش شدن سرودهای انقلابی تمام شود؛ زیرا به اعتبار ماهیت حق‌خواهانه و ظلم‌ستیزانه انقلاب اسلامی، نیاز به سرود یک نیاز همیشگی است، اما در هر مقطع زمانی موضوعات سرود متفاوت می‌شود. به عنوان مثال در دوران دفاع مقدس به سرودهایی با مضامین انقلابی و حماسی نیاز داشتیم که باعث تهییج رزمندگان و حضور آنها در جبهه‌های جنگ شود. در شرایط فعلی نیز مباحثی که مورد نیاز جامعه است، بحث تهاجم فرهنگی و سبک زندگی ایرانی - اسلامی است و همچنین موضوعاتی که در جهان اسلام اتفاق می‌افتد.

یادی   از  پدر شعر  انقلاب
مصطفی محدثی خراسانی، شاعر، در ادامه این نشست آثار مرحوم حمید سبزواری را نمونه بارز و تراز شعر انقلابی دانست و اضافه کرد: ما در تاریخ موسیقی ایران کسی را مثل سبزواری نداریم که این همه کار موسیقی آن هم از نوع انقلابی داشته باشد؛ در دوره مشروطه می‌شود از کسانی مانند فرخی یزدی و یا عارف قزوینی نام برد اما بدون شک چهره‌ای مانند حمید سبزواری در تاریخ ما بی‌نظیر است.

وی با اشاره به ویژگی‌های اشعار زنده‌یاد سبزواری گفت: وقتی شما به تمام مجموعه آثار استاد سبزواری نگاه می‌کنید، تمامی مولفه‌های شعر انقلاب را در آثار او می‌بینید. ممکن است از مولفه‌های شعر انقلاب در آثار دیگر شاعران فقط چند مورد متنی، کلامی یا محتوایی وجود داشته باشد، اما این مولفه‌ها در آثار سبزواری به خوبی خود را نشان می‌دهند. از سوی دیگر باید مدت زمانی را که او برای حضور در صحنه انقلاب صرف کرده است نیز در نظر داشت که با هیچ شاعر دیگری قابل قیاس نیست؛ از این منظر به حق و شایسته است که او را پدر شعر انقلاب بدانیم. 

 سید مسعود علوی تبار، شاعر و فعال فرهنگی نیز در ادامه گفت: بی تردید شعر، سرود و موسیقی به‌ویژه در حیطه حماسی و انقلابی، از مهمترین عواملی است که در ارتقاء و حفظ روحیه ملی، هویتی و دینی آحاد مردم علی الخصوص برای نسل جوان از ظرفیت‌های بسیار ارزشمند برخوردار است که باید از توجه به زوایای گوناگون این ظرفیت استثنایی غافل نبود. 

وی ادامه داد: قطعاً بهترین مصداق برای تأیید این موضوع تأملی چند در اشعار و سرودهای پیروزی انقلاب شکوهمند ملت جمهوری اسلامی ایران در سال 1357 است که تأثیرگذاری آن در انتقال ارزش‌ها و هنجارهای انقلابی، دینی و ملی بر کمتر کسی پوشیده است.

امیر عاملی، شاعر و خوشنویس پیشکسوت، با بیان اینکه شعر، سرود انقلابی یا تصنیف جوشیده از جان مردمی است که آمیخته به هیجان و اهداف یک ملت و پیچیدگی‌های شاعرانه را ندارد، اضافه کرد: این قالب‌های شعری مانند تابلوهای راهنمایی و رانندگی هستند که به سرعت پیامی گویا را می‌رسانند و الزاماً شعارزده هم نیست.

شاعرِ  گزارشگر
به گفته این شاعر؛ کار سراینده در این قالب‌ها سخت است؛ چون کمتر از آرایه‌های ادبی بهره‌مندند اما خروش و خیزش ایجاد می‌کنند یا روایت‌گر حماسه‌ای هستند. دست شاعر در بخش شعرهای عاشقانه برای اینکه از شعار دور باشد، بازتر است. 

وی با بیان اینکه شاعر در روزهای انقلاب سوژه سرودهای خود را از مردم وام می‌گرفت، یادآور شد: هر انقلابی سرود خود را خلق می‌کند، انقلاب ایران هم در حد اعلا چنین کرد. گاه مردم می‌سرودند و گاه شاعری مردمی گزارشگر اوج حماسه و فریاد ملتی بود که از دو هزار و 500 سال استبداد خسته شده بودند. 

مهدی باقر خان، شاعر و مترجم از دهلی نو هندوستان با بیان اینکه شعر انقلاب، حامل مضامین منحصر به فردی در جهان و امین ارزش‌های انقلابی است، گفت: باید به ملت ایران تبریک گفت که رخداد انقلاب اسلامی و دفاع مقدس را تبدیل به منشأ خلاقیت ادبی کردند. در جهان کمتر سراغ داریم که پس از یک اتفاق مهم اجتماعی با این حجم و با این تأثیرگذاری و سازندگی شعر و ادبیاتی عرضه کرده باشند.

3 عنصر مهم شعر انقلاب
سید حکیم بینش، شاعر افغانستانی، نیز در ادامه این نشست درباره محتوا و مضمون شعر و سرودهای انقلابی گفت: در این سروده‌ها سه عنصر خیلی پر رنگ است؛ نخست شخصیت امام خمینی(ره) به عنوان رهبر، دیگری مردم و حضورشان به عنوان صاحبان اصلی انقلاب و سوم شهدا که با نثار خونشان انقلاب را به ثمر رساندند.

وی ادامه داد: امام خمینی(ره) به عنوان مظهر شرف، عزت و آزادگی جان مایۀ اصلی بسیاری از این سروده‌ها هستند. شاکله و محور اصلی بسیاری از سرودها میهن و مردم هستند، آنها که با حضورشان مردمی‌ترین انقلاب را به ثمر رساندند و در نهایت شهدا که برای تحقق آرمان‌های‌شان تا پای جان پیش رفتند درون‌مایه اصلی بسیاری از این آهنگ‌ها و سرودها را به خود اختصاص دادند. 

ایرج قنبری، شاعر و ترانه‌سرای پیشکسوت، نیز سرود را یکی از قالب‌های خاص دانست که به دلیل اثرگذاری سریع و صریح جذابیت بسیاری برای مخاطبان دارد. او با بیان اینکه این قالب شعری با جریان‌های اجتماعی همراه می‌شود و بر جان و زبان مردم می‌نشیند، سرودی را موفق دانست که به ذهن و زبان مردم نزدیک‌تر و از جامعه الهام گرفته باشد. 

شوجان پرویز، شاعر پارسی‌زبان از داکای بنگلادش نیز درباره ویژگی‌های شعرهای انقلاب گفت: در سال 1357 در ایران انقلاب بزرگی به نام انقلاب اسلامی به وقوع پیوست که یک انقلاب فرهنگی گسترده بود که بر وجوه مختلف از جمله شعر تاثیر گذاشت. براساس وقایع مختلف در جریان انقلاب، اشعار مختلفی توسط شاعران ایرانی و غیر ایرانی خلق شد که در میان مردم با اقبال مواجه شد.این سرودها در واقع صدای ملت ایران در جهان هستند. 

فاطمه نانی‌زاد نیز در ادامه از برخی از آثار ماندگار انقلابی مانند چکامه "هم‌پای جلودار" از حمید سبزواری یاد کرد که با دکلمه فرج‌الله سلحشور و با صدای حسام‌الدین سراج اجرا شد. سارا عبدالهی‌فر، از شاعران جوان، نیز رمز پیروزی انقلاب را اتحاد مردم دانست و با بیان اینکه سرودهای انقلابی حاصل یک‌دلی و یک‌زبانی ملت بود، پخش این سرودها در ایام مختلف سال به ویژه دهه فجر را موجب آگاهی‌بخشی به نسل جوان دانست.

در این نشست هنرمندان و شاعرانی از ایران، هند، افغانستان و تاجیکستان همچون علیرضا قزوه، رضا اسماعیلی، امیر عاملی، مسعود ربانی، مصطفی محدثی خراسانی، سید مسعود علوی تبار، ایرج قنبری، سید حکیم بینش، عزیز آذین فرد، مهدی باقرخان، شوجان پرویز، نغمه مستشار نظامی، فاطمه نانی‌زاد، عارفه دهقانی، صبا فیروزی، سارا عبدالهی فر، حمیده پارسافر، مهسا ایمانی، و فاطمه ناظری حضور داشتند