دیوارهایی که آواز می‌خوانند!

وقتی یکی از همکاران «فرناندو کویمبرا» در «سرداب حل-سفلینی» در شیپور دمید، «کویمبرا» احساس کرد که امواج صوتی در سراسر بدنش طنین می‌اندازد و «حسی از آرامش» به جا می‌گذارد. این اثر، برخلاف پژواک تصادفی صدا در یک غار بزرگ یا معدنی عمیق، نتیجه‌ای اتفاقی نبود، بلکه ویژگی‌ای آگاهانه و از پیش‌ طراحی‌شده در فلسفه معماری متمرکز بر آکوستیک این بنا به شمار می‌رفت.

 

«سرداب حل-سفلینی» (Ħal Saflieni Hypogeum) که بر تپه‌ای مشرف به بندر بزرگ «والتا» یعنی پایتخت این جزیره، قرار دارد، احتمالا حوالی ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد ساخته شده است. با وجود آنکه این مجموعه مدت‌هاست در معرض تهدیدهایی چون تغییرات اقلیمی، آسیب‌های ناشی از آب و رشد جلبک قرار دارد، همچنان یکی از سالم‌ترین سازه‌های نوسنگی جهان به شمار می‌آید. این مکان که نزدیک به ۱۵۰۰ سال به‌عنوان محل دفن استفاده می‌شد، تنها سازه زیرزمینی در نوع خود در اروپاست.

 

«سرداب حل-سفلینی» (Ħal Saflieni Hypogeum) در سال ۱۹۰۲ میلادی به‌طور اتفاقی و هنگام کار ساختمانی برای پی‌ریزی چند ساختمان مسکونی کشف شد. زمانی که این کشف به گوش پژوهشگران و مقام‌های دولتی رسید، بخش‌هایی از این سازه باستانی آسیب دیده بود. کاوش‌های زمین‌های اطراف که تا سال ۱۹۱۱ ادامه داشت، مجموعه‌ای از اشیای گوناگون را آشکار کرد که درک بهتری از شیوه ساخت این سازه باستانی و کاربرد آن را ارائه می‌دهند.

 

باستان‌شناسان، صرف نظر از استخوان‌هایی که بسیاری از آن‌ها ظاهرا در چارچوب نوعی آیین با خاک سرخ پوشانده شده بودند، ظروف سفالی، قطعات زیورآلات و تندیس‌های کوچکی به شکل حیوانات و انسان‌ها را نیز کشف کرده‌اند.

 

«سرداب حل-سفلینی» در زمان کشف، «سرداب حل-سفلینی» بقایای حداکثر ۷۰۰۰ نفر را در خود جای داده بود. برخلاف بسیاری از محوطه‌های تدفینی باستانی که در آن‌ها اجساد به‌صورت جداگانه دفن می‌شدند، در اینجا مردگان درکنار هم به خاک سپرده شده بودند.

 

با ادامه کاوش‌ها، مشخص شد که «سرداب حل-سفلینی» از سه طبقه تشکیل شده است. این فضاها با ابزارهایی از جنس ابسیدین و شاخ گوزن، در دل سنگ آهک Globigerina تراشیده شده‌اند که یکی از دو نوع اصلی سنگ رسوبی موجود در «مالت» است و به‌مراتب نرم‌تر از سنگ آهک مرجانی لایه بالاتر سطح جزیره است.

 

 

این فضای زیرزمینی که مساحتی بیش از ۱۶۰۰ فوت مربع را در بر می‌گیرد، ویژگی‌های معماری مشترکی با دیگر سازه‌های نوسنگی «مالت» دارد که از جمله آن‌ها به طاقچه‌های کاذب می‌توان اشاره کرد. اما چشمگیرترین عنصرهای این مکان، نقش‌های مارپیچی و لانه‌زنبوری‌ای هستند که در دیوارها و سقف برخی تالارها دیده می‌شوند. این نقاشی‌ها که با اُخرایی قرمز اجرا شده‌اند، تنها نمونه‌های نقاشی پیشاتاریخی شناخته‌شده در این جزیره‌ محسوب می‌شوند.

 

همان‌طور که از طنین خاص و آرام‌بخش صدا در این فضا برمی‌آید، آکوستیک اگر مهم‌ترین اصل نباشد، یکی از اصول اصلی در طراحی «سرداب حل-سفلینی» بوده است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که دیوارهای منحنی و سطوح صاف تالارها، صدا را در فرکانس ۱۱۰ هرتز تقویت می‌کنند که همان فرکانسی است که بخش شهودی و احساسی مغز را تحریک می‌کند. از آنجا که «کویمبرا» این صداها را آرامش‌بخش توصیف کرده، این احتمال وجود دارد که ساکنان باستانی «مالت» ‌از آکوستیک این مجموعه برای اهداف معنوی استفاده می‌کرده‌اند؛ به‌گونه‌ای که بازدیدکنندگان را برای آیین‌ها و مراسم، به حال‌وهوایی ذهنی متفاوت وارد کنند.