به گزارش پایگاه خبری «حامیان ولایت» ، به نقل از خبرگزاری ایکنا
در شرایطی که مسئله دین‌گریزی نسل جوان یک مسئله مورد توجه بین قدیمی‌ترهاست و عده‌ای گاه و بی‌گاه در این خصوص از سر درد سخن می‌گویند و از اینکه نسل جوان به مسائل ارزشی و دینی معتقد و متعهد نیستند گلایه دارند، بسیار می‌شنویم؛ افرادی هستند که اصل پیش‌فرض مسئله دین‌گریزی در بین نسل جوان را غلط می‌دانند و اعتقاد دارند تعداد افراد پایبند به دین و مسائل دینی و ارزشی در ایران به نسبت سایر نقاط جهان حتی کشورهای همسایه مسلمان ما مانند ترکیه، عراق و افغانستان کم نشده و در تمام مناسک و مراسم مذهبی که در کشور برگزار می‌شود اعم از مراسم شب‌های قدر، اربعین، نماز جمعه و... جمعیت بالایی از نسل جوان به‌عنوان مخاطب حضور دارند، بنابراین نمی‌توان نسل جوان را دین‌گریز شمرد و این نسل دین‌مدار هستند.
به‌منظور آسیب‌شناسی مسئله دین‌گریزی در نسل جوان، خبرنگار ایکنای خراسان‌رضوی با حجت‌الاسلام والمسلمین مجید نصیری، استاد حوزه و دانشگاه، گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه می‌خوانیم.
ایکنا_ نظر شما درباره مسئله دین‌گریزی در نسل جوان چیست؟
به‌عنوان نخستین نکته باید بگویم، پیش فرض مسئله دین‌گریزی نسل جوان، غلط است زیرا به گفته کارشناسانی که مسائل اجتماعی را رصد می‌کنند؛ جامعه ایران در مقایسه با جامعه جهانی اعم از آسیای میانه، آسیای شرقی و خاورمیانه حتی جوامع غربی، دارای پاک‌ترین و بهترین جوانان است و نه تنها تعداد افراد پایبند به دین کم نشده بلکه بیشتر هم شده است، بنابراین اصل مسئله محل بحث است و باید دید شاخص دین‌گریزی چیست؟ زیرا در تمام مراسم و مناسک مذهبی که برگزار می‌شود اعم از مراسم شب‌های قدر، اربعین، نماز جمعه و... جمعیت بالایی از مخاطبان، جوانان هستند و از این حضور نمی‌توان برداشت دین‌گریزی داشت، بلکه آنان دین‌مدار هستند و باید این ذهنیت را که نسل جوان دین‌گریز بوده را اصلاح کنیم.
مقام معظم رهبری در فرمایشات خود تأکید دارند که اگر نسبت به قبل از انقلاب اسلامی مقایسه کنیم، تعداد جوانان معتقد و متعهد به ارزش‌ها و... که تا پای جان در دفاع از دین و ارزش‌ها ایستادگی می‌کنند، کم نیستند. در میان شهدای مدافع حرم چه بسیار همین جوانان دهه ۶۰ و ۷۰ هستند که با شوق و رغبت به میدان رفته و شهید شده‌اند. بنابراین اگرچه به صورت نسبی دین‌گریزی است، اما به‌طور مطلق نمی‌توان ادعا کرد، دین‌گریزی در بین نسل جوان وجود دارد.
ایکنا_ چه عواملی باعث دین‌گریزی به‌صورت نسبی در بین نسل جوان شده است؟
عوامل داخلی و خارجی در این مسئله اثرگذار هستند، حتی تأثیر عوامل خارجی کمتر از عوامل داخلی نیست. این روزها دنیا درگیر فرهنگ جاهلی و شیطانی شده، کثرت گناه و مفاسد اخلاقی و اجتماعی را شاهدیم و اگر در گذشته برخی رفتارها به‌عنوان مفسده و ضد ارزش شناخته شده این روزها جامعه جهانی با رفتن به سمت فرهنگ شیطانی، ضدارزش‌ها را ارزش می‌شناسد، نمونه آن رواج هم‌جنس‌گرایی در غرب است. به‌ویژه امروز که درگیر مسئله اینترنت و رسانه‌های اجتماعی و شبکه‌های مجازی هستیم، تهاجم گسترده‌ای علیه فرهنگ دین‌داری در دنیا شکل گرفته که اختصاص به کشور ما ندارد، بلکه علیه همه ادیان اعم از مسیحیت، اسلام، شیعه و سنی، قرآن، پیامبر(ص) و... انجام می‌شود.
رسانه‌ها در جامعه جهانی، مرزهای جغرافیایی را برداشته و ارتباطات را گسترش داده، تأثیرگذاری بسیاری بر فرهنگ دین‌داری دارند. به‌طوری که امروزه نسبت به فضای اینستاگرام و محتواهای در دسترس آن برای نسل جوان که ما هم بر آن مدیریت نداریم، حتی کارشناسان غربی احساس خطر می‌کنند. این روزها گسترش فرهنگ مدگرایی، توجه به ارزش‌های ظاهری، مقایسه‌های غلط ظاهری و ارزش انسان‌ها به لباس و ظاهر و مدل گوشی و مدل آرایش، کثرت جراحی‌های زیبایی در دنیا و افزایش مصرف لوازم‌آرایشی همه و همه ناشی از نفوذ این فرهنگ در دنیاست و کشور ما هم از این تهاجم فرهنگی مصون نبوده است. در بخش عوامل داخلی هم مهم‌ترین عامل خانواده است و سهل‌انگاری آنها در گسترش تهاجم فرهنگی اثرگذار است.
ایکنا_ درباره نقش خانواده در دین‌گریزی نسل جوان توضیح دهید.
بنا به نظر اسلام و به گواه کارشناسان حوزه خانواده، اساسی‌ترین نهاد تربیتی، خانواده است. حال آنکه این روزها خانواده‌ها به مسائل تربیتی اهمیت چندانی نمی‌دهند و والدین برای ادب‌آموزی و آموزش آداب فردی و اجتماعی و ارائه سبک درست و اسلامی زندگی فرزندان خود وقت نمی‌گذارند و به بیان دیگر خانواده‌ها در مسائل تربیتی سهل‌انگار شده‌اند و درگیر رفع و رجوع مسائل اقتصادی هستند. این روزها خانواده‌ها به شدت درگیر مسائل اقتصادی، پدر و مادر هر دو شاغل هستند و هیچ‌کدام فرصتی برای تربیت فرزندان خود ندارند. ترویج شعاری که در کشور در باب تعداد فرزندان، دو فرزند کافی است، داده می‌شد، ضربه اساسی به تربیت زد و علاوه بر معضل کاهش جمعیت، فرزندها در زندگی‌های تک‌فرزندی، رها شده‌اند و نظارتی بر روابط و تعامل اجتماعی آنها نیست. حال آنکه در گذشته بخشی از فرآیند تربیتی در خانواده برعهده خواهر و برادر بزرگ‌تر بوده و همه مسائل تربیتی بر دوش پدر و مادر نبوده است.
به این ترتیب، در شرایطی که خانواده به مسائل تربیتی اهمیت نمی‌دهند، نسل جوان، تربیت درستی ندارد و تکالیف دینی را انجام نمی‌دهد. از همه مهم‌تر اینکه دین‌مداری، سخت است و تکلیف و انجام تکلیف سخت را باید در حوزه مسائل تربیتی، خانواده آموزش دهد. وقتی خانواده در این زمینه کوتاهی کند، دین‌گریزی گسترش می‌باید. البته بخشی از این مسئله به ضعف عملکرد ما در حوزه‌های فرهنگی مرتبط است، زیرا مسائل فرهنگی را بیشتر از منظر ارشادی تا تربیتی جلو می‌بریم. برای نمونه در همین مسئله حجاب، ما قبل از اقناع مخاطب به سمت ارشاد و امر و نهی او رفته‌ایم تا تربیتی، بچه‌هایمان را نسبت به ضرورت دین‌داری و آثار بندگی خدا، انجام تکالیف و رعایت حجاب اقناع نکرده‌ایم و پیش از آنکه فرزندانمان را نسبت به اهمیت حجاب، اقناع کنیم که برای حفظ امنیت روانی و اخلاقی و پاسداری از کیان خانواده و حفظ عفت در جامعه رعایت حجاب اهمیت دارد به‌دنبال ارشاد رفته‌ایم حال آنکه با شیوه‌های درست و با ابزارهای روز از جمله ساخت کلیپ، پادکست و... رسانه‌های جمعی و با استفاده از روش‌های نوین آنها را باید اقناع و توجیه کنیم نه امر و نهی و گشت ارشاد، البته رعایت برخی مسائل با وجود انضباط اجتماعی و برخورد با متخلف لازم است، اما مقدماتی دارد و این مقدمات همان انجام کار فرهنگی است، آن‌هم کار فرهنگی ناظر به ارشاد نه، بلکه انجام کار فرهنگی ناظر به مقوله تربیتی ضرورت دارد.
ایکنا_ تأثیر رسانه بر دین‌مداری یا دین‌گریزی جوانان چقدر است؟
در دوره‌های زندگی بشر، مقوله‌های تأثیرگذاری به مرور زمان تفاوت داشته است. زمانی ثروت، مهم‌ترین مقوله بوده و پادشاهان به سمت ذخیره طلا و گرفتن خراج‌های سنگین و فتوحات متعدد می‌رفتند، یک زمانی داشتن عده و عُده و لشکر و... در دوران جنگ جهانی اول و دوم و دوران جنگ سرد دولت‌ها و کشورها به دنبال خرید تسلیحات بودند و قدرتشان در داشتن ارتش قوی بوده است؛ اما امروز در تمام دنیا و به گواه کارشناسان، رسانه ابزار قدرت و تأثیرگذاری است و مهم‌ترین عامل اقتدار، رسانه است و رسانه بی‌بدیل‌ترین ابزاری است که می‌توان در جنبه مثبت و هم منفی از آن استفاده کرد. در واقع مهم‌ترین عامل از بین رفتن ساختارهای فرهنگی، رسانه است و مؤثرترین عامل برای انجام کارهای فرهنگی و تربیتی هم رسانه است.
رسانه، شمشیری دو لبه است که ما می‌توانیم تأثیرگذاری مثبت در تربیت فرهنگی داشته باشیم و دشمن می‌تواند در جنبه‌های منفی با ابزار رسانه در جامعه تأثیرگذاری داشته باشد و کنش و واکنش ما را مدیریت کند. با این تفاسیر، مهم‌ترین ابزار تربیتی رسانه است و بدون کار رسانه‌ای، هیچ کار فرهنگی و تربیتی مؤثر نخواهد بود.
ایکنا_ آموزش و پرورش چگونه می‌تواند بر تقویت باورهای دینی و دین‌مداری نسل جوان تأثیر بگذارد؟
باید آموزش و پرورش رویکردهای خود را اصلاح کند و بیش از نگاه آموزشی، نگاه تربیتی به مسائل داشته باشد. معلمانمان اثرگذاری‌های خاصی به لحاظ تربیتی بر ما داشته‌اند. معلمی که صاحب اخلاق، تزکیه و تربیت دینی باشد خود مهم‌ترین نقش را در دین‌داری نسل جوان دارد اما معلمی که اعتقاد به مبانی دینی نداشته باشد، در دین‌گریزی جوانان اثر می‌گذارد. آموزش و پرورش، معلمان و ساختار نظام آموزشی ما بیش از آنکه رسالت آموزشی داشته باشند باید به رسالت تربیتی توجه کند، زیرا ما در دوران زندگی خود بیشترین تأثیر را در مسیر زندگی و کار و انتخاب شغل و... از معلمان خود دریافت کرده‌ایم و این موضوع نشان‌دهنده نقش و اهمیت پرورش است.
بنابراین اگر در نظام آموزش و پرورش، بیشترین سرمایه‌گذاری‌ها را بر مسائل پرورشی داشته باشیم، می‌توانیم در تربیت نسلی دین‌مدار توفیق یابیم. افراد می‌توانند با رفتن به‌دنبال هر موضوعی، دانش خود را در خصوص آن افزایش دهند و مسائل آن را یاد بگیرند اما اگر نتوانیم افراد دغدغه‌مندی را به درستی تربیت کنیم، آنها افرادی دارای حس مسئولیت‌پذیری و دین‌دار و متعهد نخواهند شد، بنابراین هم در عرصه عمل و هم در عرصه نظر باید مسئله پرورش بر آموزش مقدم باشد و پرورش در اولویت قرار بگیرد.
ایکنا_ راهکارهای عملی برای کاهش دین‌گریزی در جوانان و دین‌مدار شدن آنها چیست؟
با توجه به اینکه یک سمت قضیه در مسئله دین‌گریزی، تهاجم فرهنگی و تهدیدهای خارجی است، لازم است در برابر تهدیدهای خارجی، در راستای تقویت باورها و بنیان‌های اعتقادی در بین نسل جوان از طریق آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها، صداوسیما، روحانیت و ابزارهای رسانه‌ای اقدام کنند. علاوه بر این موضوعات فرهنگی، بی‌ارتباط با مسائل دیگر از جمله مسائل اقتصادی نیست. در حدیثی آمده است که فقر از در بیاید، کفر از در دیگر می‌آید. در سال‌های اخیر که رهبر معظم انقلاب شعارهای اقتصادی را مطرح کرده‌اند اهمیت توجه به مسائل اقتصادی را نشان می‌دهد و گشودن گره مسائل فرهنگی، با گشایش گره‌های اقتصادی همراه است. از این‌رو یکی دیگر از راهکارهای عملی تلاش برای گشایش‌های اقتصادی است. زیرا برای پدر و مادری که وقتی برای تربیت فرزند خود ندارد و درگیر کار است و دغدغه مسائل اقتصادی خانواده را دارد، تقویت بنیان خانواده و تقویت باورهای دینی آن در اولویت نیست.
بنابراین باید از دغدغه‌های اقتصادی خانواده‌ها کاست تا به تقویت فرهنگ دینی کمک کرد. توجه به بنیان خانواده و تقویت آن و اصلاح ساختار آموزش و پرورش و اولویت دادن به مسائل تربیتی به جای آموزشی هم به‌عنوان راهکارهای عملی برای کاهش دین‌گریزی ضروری است.
ایکنا_ تا چه اندازه استفاده از روش‌های نوین می‌تواند در دین‌مداری نسل جوان مؤثر باشد؟
استفاده از روش‌های نوین و اقناعی کردن مسائل دینی و بیان معارف دینی به زبان نسل جدید و عامه‌پسند می‌تواند در دین‌مداری نسل جوان مؤثر باشد، تقویت مساجد هم می‌تواند در این زمینه اثرگذار باشد. اینکه امام خمینی(ره) فرمودند: «مساجد سنگر است»، در بعد فرهنگی هم می‌توانند مساجد در زمینه دین‌مداری اثرگذار باشند. ما باید بتوانیم به گونه‌ای مساجد را سامان دهیم که هم از نسل جوان اثر بپذیرد و هم بر آنها اثر بگذارد در این راستا باید فعالیت‌های فرهنگی مساجد را به جوانان بسپاریم، هرچند در این زمینه اشکالات بسیاری وجود دارد. به روز کردن معارف دینی و اقناعی کردن آن به زبان نسل نو و تلاش برای به روزرسانی معارف دینی و استفاده از ابزارهای متعدد هنری در اختیار رسانه مانند فیلم، کلیپ، پادکست، موسیقی، انیمیشن و بازی‌هایی که در تقویت باورهای دینی کمک می‌کند، ضروری است.
البته در این زمینه کوتاهی شده و نتوانسته‌ایم به ازای هجوم فرهنگ مهاجم تولیدات درستی داشته باشیم و جایگزین بهتری به نسل جوان ارائه دهیم، اما در سال‌های اخیر در برابر بازی‌های خشن و ضد اخلاق و ضد دین که از سوی دیگران تولید شده ما توانسته‌ایم با استفاده از ابزار رسانه تولیداتی داشته باشیم اما هنوز تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله داریم.
