به گزارش پایگاه خبری «حامیان ولایت»به نقل ازدانا,15 فروردین ماه ساعت 20 از شبکه سوم سیما مستندی 7 قسمتی به نام «آقا مرتضی» به روی آنتن رفت که تا زمان نگارش این گزارش کماکان حاشیه های فراوانی را به دنبال داشته است.
این مستند به کارگردانی سید عباس سید ابراهیمی و به تهیه کنندگی مهدی مطهر، محصول سازمان هنری رسانه ای اوج و تولید شده در خانه مستند، همزمان با پخش از تلویزیون از پلتفرمهای اینترنتی فیلیمو، فیلمگردی و عماریار نیز قابل تماشا بود.
در تبلیغات رسانه ای قبل از پخش این مستند این عبارت گفته می شد که مستند «آقا مرتضی» روایتی متفاوت و بدون سانسور از زندگی شهید اهل قلم سید مرتضی آوینی است. مطرح شدن نام غزاله علیزاده نویسنده شناخته شده و رابطه عاطفی او با مرتضی آوینی از قول همدانشگاهیهای شهید آوینی آغاز دومینوی حاشیهها علیه این مستند در فضای مجازی بود. آوینی شخصیتی «زن گریز» توصیف شد و غزاله علیزاده یک خان از هفت خانی که نتوانست او را زمینگیر کند.
شروع حواشی؛ از ماجرای سرقت آرشیو تا روایت بدون اجازه از زندگی خصوصی شهید
اعتراضها علیه «آقا مرتضی» با یادداشتهای گلایهآمیز حسین معززینیا رسمیتر شد. این منتقد، نویسنده و پژوهشگر سینما در یادداشت بلند اعتراضی خود «آقا مرتضی» را به سرقت از مجموعه «روایت راوی» متهم کرد و در ادامه از استفاده بدون اجازه از راشهای کنار گذاشته فیلم «مرتضی و ما» به کارگردانی کیومرث پوراحمد نوشت.
پس از پخش قسمت دوم این مستند، حسین معززی نیا، مستند ساز و داماد شهید آوینی، در اعتراض به روایت تحریف شده در مستند «آقا مرتضی» و در نامه ای گلایه آمیز به رئیس صدا و سیما خواستار پیگیری این ماجرا می شود.
معززی نیا در نامه خود خطاب به علی عسگری می گوید: «این روزها از شبکهی سه، یکی از شبکههای تحت مدیریت شما، مجموعه برنامهای پخش میشود به نام «آقا مرتضی».
تکههای متعددی از راشهای یک مجموعه تلویزیونی 30 قسمتی به نام «روایت راوی» که سالها پیش من آن را کارگردانی و تدوین کردهام، درون این برنامهای که اسمش «آقا مرتضی» است گنجانده شده.
امیدوارم به تفاوت میان استفاده از «راش» با قطعههایی از برنامهی مونتاژشده دقت کرده باشید، به طور مشخص آمدهاند مواد و مصالحی که من تولید کردهام اما به هر دلیل کنار گذاشتهام، بدون اجازه من یا طرف مصاحبهشونده، در برنامهی خودشان مورد استفاده قرار دادهاند.»
معززی نیا در ادامه با انتشار یادداشتی جزئیات ماجرا را روایت می کند. در بخشی از این یادداشت آمده: «در همه سالهایی که از شهادت آوینی گذشته فقط با یک قلم سانسور پایدار و جانسخت دربارهاش سر و کار داشتهایم که عبارت است از پنهانکردن این واقعیت که همان کسانی که در یک سال آخر حیاتش او را طرد کردند و به خروج از دایره «حزباللهیها» متهمش کردند، ۲۸ سال است زیر نامش سینه میزنند و با وقاحتی کمنظیر به روی خودشان نمیآورند روزگاری چه نوشتهاند، چه گفتهاند و چه کردهاند.
هفت قسمت برنامه درباره یک «شهید» ساخته شده اما کارگردان عین خیالش نیست اولین قاعده احترام به آن خونی که ریخته شده، رعایت اخلاق است. رعایت شرافت است. اولین قاعده این است که از آن شهید دزدی نکنیم...»
اعتراض صریح همسر شهید آوینی؛ به هیچ وجه رضایت ندارم
بعد از اعتراض های معززی نیا، نوبت به همسر شهید می رسد. مریم امینی در همان روزهای نخست از پخش مستند، در نامه ای به شاه آبادی، معاون سیما، مخالفت صریح خود از پخش مستند آقا مرتضی را گلایه آمیز مطرح می کند.
در بخشی از این نامه آمده: « بعد از پخش اولین قسمت مستند آقا مرتضی از شبکهی ۳ سیما مصمم شدم که این نامه را برای جنابعالی بنویسم و قاطعانه خواستار جلوگیری از پخش قسمتهای بعدی آن شوم. این مستندها بدون اطلاع خانواده ساخته شده و همین یک قسمت نشان میدهد که بدون کمترین تحقیق و مطالعه با ادعای یک روایت سانسورنشده کاریکاتوری مبتذل و مخدوش از شهید آوینی ارائه میکند
بنده به عنوان همسر شهید آوینی از اینکه بخشهایی از صحبتهایم در بهشت زهرا یا مراسم یادبود شهادت ایشان انتخاب شود و بدون اجازه یا حتی اطلاع من در برنامهی دیگری استفاده شود بههیچوجه رضایت ندارم. به این وسیله نارضایتی کل خانواده را از ساخت چنین مستندی که موجب سرلفکندگی ماست و مصداق صریح بیحرمتی به شهید آوینی و خانودهی اوست اعلام میکنم.»
به سختی تحمل کردم
کیومرث پوراحمد و مرتضی شعبانی نیز که در این مستند از بخش هایی از آثارشان بدون اجازه استفاده شده بود در گفت و گویی با روزنامه «ایران» گلایه های خود را اظهار می کنند.
پوراحمد در بخشی از این گفت و گو اشاره دارد: «همسر مرتضی آوینی تلفن کرد و خیلی ناراحت بود و میخواست بداند من چه واکنشی نشان میدهم. به او گفتم من اگر به خاطر شما نبود نمیدیدم. همین یک قسمت را به سختی تحمل کردم. این فیلمها را فقط آدمهایی که توی آن حرف زدهاند میبینند و امثال شما که به موضوع حساسیت دارید. حتی خود من که شما گفتید از فیلم «مرتضی و ما» هم استفاده کردهاند به سختی تحمل کردم و دیدم.» او در ادامه میافزاید: «درباره اینکه آیا اجازه گرفتهاند و از فیلم من استفاده کردهاند پرسیدید. حالا میگویم این حضرات کل سینما و خیلی بیشتر از سینما را مصادره کردهاند، اصلاً آنقدر اخلاق حالیشان هست که بیایند اجازه بگیرند؟»
مرتضی شعبانی مستندساز و تهیه کننده سینمای مستند که در سال ۱۳۶۵ بهعنوان دستیار فیلمبردار و بعدها بهعنوان فیلمبردار سیدمرتضی آوینی او را همراهی کرده و از دوستان نزدیک این شهید به شمار میآید، رعایت مالکیت معنوی و حقوق مؤلف را از اصول اولیه و اخلاقی مستندسازی عنوان کرده و به «ایران» میگوید: سازندگان مستند «آقا مرتضی» موظف بودند قبل از هر اقدامی رضایت خانواده شهید را جلب کنند.» او معتقد است علاوه بر اجازه قانونی و کسب رضایت خانواده، رعایت حق معنوی افراد بخصوص شهیدان بهعنوان میراث ملی از نکات مهم در رعایت اصول اخلاقی و انسانی است.
پاسخ عوامل مستند «آقامرتضی» به حواشی ایجاد شده
خانه مستند که تولید مستند «آقا مرتضی» را برعهده داشته، پس از انتشار اعتراض های شدید خانواده شهید، در بیانیهای خطاب به خانواده شهید آوینی نوشت: ما قریب به ۳۰ سال است روایت انحصاری شما از شهید آوینی را دیده و خواندهایم. خواهش میکنیم فقط چند شب صبر کنید و اجازه بدهید مخاطبان روایتی جامع و بدون سانسور از ایشان را ببینند. بعد شما دوباره تا سالها فرصت دارید تا همان روایت دلخواهتان را برای مخاطبان بسازید!
پس از بیانیه تند خانه مستند، نوبت به مهدی مطهر، تهیه کننده این مستند می رسد که در گفت و گویی تفصیلی با خبرگزاری «مهر» به نحوی این حواشی را توجیه کند.
مطهر درباره رویکرد کلی محتوای این اثر می گوید: شعار «روایت بدون سانسور» که در تیزرها و خبرهای مرتبط با مستند «آقامرتضی» مورداستفاده قرار گرفته است یک عبارت تبلیغاتی است و ما این ادعا را نداریم که روایتمان واقعاً بدون سانسور است. مطهر اما درباره بخشهای آرشیوی مستند «آقامرتضی» با توجه به دسترسی آزاد آن ها به این آرشیو توضیح داد: از آنجا که با مؤسسه روایت فتح تعامل داشتیم، این مجموعه زمینه دسترسی ما به فیلمهای ساخته شده درباره این موضوع را فراهم کرد. مصاحبههایی درباره شهید آوینی و برشهای مستندهای شهید آوینی و کارهایی که درباره این شهید ساخته شده بود در آرشیو وجود داشت که دسترسی ما به آنها آزاد بود.
ورود منطقی روایت فتح و یک پاسخ غیرمنطقی!
متعاقب تولید و پخش مستند «آقا مرتضی» بنیاد فرهنگی روایت فتح بیانیهای را منتشر می کند که در بخشی از آن آمده: « ضروری است به استحضار برسانیم که خروج این حجم بسیار از آرشیو که برخی از آنان به دلایل متقن از سوی مدیران وقت گروه بهصورت محرمانه نگهداری میشده، در زمان تصدی مسئول سازمان اوج در بنیاد فرهنگی روایت فتح در پایان سال ۱۳۹۶ و اوایل سال ۱۳۹۷ و به دستور شخص ایشان از آرشیو بنیاد خارج و در اختیار عوامل مستند مذکور قرار گرفته است.
در حال حاضر براساس مستندات موجود، پیگیریهای خود را از مسیر قانونی (حقوقی و قضایی) تا حصول نتیجه به دور از هیجانات رسانهای در قالب مکاتباتی با رئیس محترم سازمان صداوسیما و برخی مسئولین مرتبط در نیروهای مسلح دنبال کرده و نتایج آن را به اطلاع خواهد رساند.
پس از بیانیه روایت فتح، احسان محمدحسنی مسئول سازمان اوج در بیانیهای خطاب به بنیاد روایت فتح درباره مستند «آقامرتضی» از پیگیری قضایی حواشی این مستند استقبال می کند.
محمد حسنی برخلاف بیانیه سراسر احترام روایت فتح، در متنی توهین آمیز به گفته خودش خطاب به شب نامه همسنگران تازه واردش در بنیاد روایت می نویسد: « انتشار بیانیۀ شتابزده و از سر ذوق و هیجانِ برخی همسنگرانم در بنیاد روایت، علاوه بر غصه و حیرت، ناگزیرم کرد چند خطی را قلمی کرده و در اختیار اصحاب محترم رسانه قرار دهم.
وی در بخشی از این بیانیه نوشت: «اگر انتشار این جنس بیانیههای عجولانه و سراسر افترا و ادعا باعثِ دیده شدن و مطرح شدن دوستانم در رسانهها میشود و عطشِ بر سر زبان افتادنشان را سیراب کرده و برای پوشاندن بی عملیها و انفعال و بی برنامگی برادرانم در برگزاری هر چه باشکوهتر سالگرد سید شهیدان اهل قلم و سالار هنرمندان انقلاب و ناتوانی در نشر عقاید و روایت سرگذشت زندگی سراسر امیدِ آن بزرگمرد، لباسی دوخته میشود، پس الخیر فی ما وقع، بسم الله. بیشتر بنویسید و بتازید«.
محمد حسنی در ادامه تصریح می کند: «عقل سلیم حکم میکرد این آثار که در حالِ نابودی، فرسایش و بهره برداریهای شخصی قرار گرفته بود و بیم آن میرفت در اثر آتش سوزی، حوادث غیرمترقبه در مرکز شهر و یا هر بحران دیگری مورد تهدید واقع شود، در چند نقطه نگهداری و بازسازی شود«.
در بند آخر این بیانیه نیز که با توهینی آشکار همراه است، آمده: «اگر کم عقلیِ برخی همسنگرانم نبود، لال میشدم و این چند جمله را هم پیش از محاسبه در یومالحساب، نمیسوزاندم«!
وقتی عدم پاسخگویی به «اوج» رسید
احسان محمد حسنی، در بیانیه ای که خطاب به روایت فتح تلویحا تائید می کند که به بهانه از بین رفتن آرشیو عقل سلیم حکم می کرد که از آنها در جای دیگری نگهداری و استفاده کند؛ در نتیجه وی این اتهام را پذیرفته که با سواستفاده از سمتی که داشته، آرشیو این بنیاد را به جایی دیگر انتقال داده و از آنها کپی گرفته تا هر وقت بخواهد از آنها استفاده کند.
شاید پیشینه این عبارات که «فقط ما بلدیم کار حرفه ای تولید کنیم و دیگران فقط پول بیت المال را هدر می دهند» را در چندین سال قبل و در افتتاح شبکه افق جستجو کرد؛ شبکه ای که ذیل سازمان اوج و بنا بر اصرار همان مدیران، مبنی بر اینکه صدا و سیما فقط بودجه بیت المال را تلف می کند و هیچ خروجی آبرومندی در جبهه فرهنگی انقلاب نداشته و باید شبکه ای در این راستا شروع به فعالیت کند و حالا پس از چندین سال ناکامی در جذب مخاطب و عدم توانایی در تولید محتوا و برنامه، صرف مطرح شدن خودتان که قرار است یک کار بزرگ فرهنگی رسانه ای انجام دهید، لااقل پاسخگوی این قبیل کارهایتان باشید.
مستند «آقا مرتضی» نمونه کوچکی از اقدامات از سر بی تدبیری و عدم پاسخگویی سازمانی به نام اوج است که به جای پذیرفتن اشتباهات و اتهامات مطرح شده از سرقت آرشیو بنیاد روایت فتح تا روایت بدون اجازه از زندگی خصوصی شهید آوینی، در بیانیه ای از جایگاه قدرت، روایت فتحی ها را به انحصارگرایی و بهره برداری های شخصی متهم می کند و به جای دلجویی از همسر شهید آوینی، ادعا می کند که هیچ نکته خصوصی زندگی شهید را روایتگری نکرده و برعکس این خانواده شهید اند که 30 سال است روایتگر انحصاری او بوده اند!
شاید حالا وقت آن رسیده که این سازمان محترم پاسخگوی خروجی این سال های خود بوده و درباره بودجه و هزینه کرد هایش به صورت شفاف به افکار عمومی پاسخ دهد؛ ساخت ده ها فیلم کوتاه و بلند سینمایی با بودجه های میلیاردی که اکثر آن ها به دلیل عدم کیفیت آرشیو شدند تا پرداخت دستمزدهای میلیاردی به بازیگران سریال «پایتخت» و باب کردن دستمزدهای اینچنینی و مهم تر از آن عدم شفاف سازی و پاسخگویی از طرف شما که بسیار خطرناک تر است.
تاسف برانگیز تر آنکه این روزها برخی مدیران به جای پاسخگویی، راه دیگری را طی می کنند و در فضای مجازی عملا شاهد آنیم که عده ای مشخصا با برنامه ریزی قبلی و با ادبیاتی مشخص، در فضای توییتر شروع به توهین و حملات شدید به همه منتقدان مستند «آقا مرتضی» کرده و قصد دارند به هر بهانه ای به کوچکترین انتقادی پاسخ کوبنده دهند و این ذهنیت بوجود می آید که همان برخی افراد خاص علاوه بر عدم پاسخگویی به اتهامات، حتی به منتقدان خود نیز اجازه صحبت نمی دهد و قرار است این قدرت طلبی را کماکان با همان دست فرمان ادامه دهد.