احسان سالمی: حتما شنیده‌اید که از قدیم‌الایام می‌گفتند «یک لحظه غفلت، یک عمر پشیمانی»، حکایت عملکرد رسانه‌ای مثل تلویزیون در شرایط بحران نیز دقیقا حکایت همین مثل قدیمی است. رسانه‌ای با میلیون‌ها مخاطب که اگر در شرایط بحرانی اهمیت لحظه‌ها را به درستی درک کند، می‌تواند مانع از ضررهای بزرگ شود و اگر در این شرایط دچار اشتباه شود، قطعا مصداق همان یک عمر پشیمانی خواهد بود.
این مقدمه را نوشتم تا بدانیم چرا با وجود اینکه به لحاظ منطقی لازم است تا برای نقد عملکرد تلویزیون در بازه زمانی نوروز منتظر پایان این ایام می‌ماندیم، اما ما تصمیم گرفتیم تا در همین ابتدای کار به نقد جدی برنامه‌های حوزه سرگرمی تلویزیون بپردازیم. چرا که در شرایط بحران لحظه‌ها نیز اهمیت دارند و در این شرایط اگر نقدی منجر به اصلاح رویه رسانه شود و یا حمایتی باعث دلگرمی برای ادامه یک رویه درست شود، نباید از طرح آن دریغ کرد.
خودزنی ممنوع!
یکی از مسائل و حاشیه‌های اصلی تلویزیون در روزهایی که بحران کرونا کم‌کم جدی شد، مسئله ضبط برنامه‌های مخاطب‌محور بود. برنامه‌هایی همچون «عصر جدید«، «دورهمی»، «خندوانه» و... که از اساس بر مبنای حضور تماشاگران در سالن و ارتباط مستقیم آن‌ها بر روند برگزاری برنامه تولید شده بودند ولی در شرایط جدید و با توجه به لزوم پرهیز از ایجاد اجتماعات، شرایط برای ضبط این برنامه‌ها مهیا نبود. حتی برخی از برنامه‌های جدید نیز همچون «اتفاق» شبکه سه که قرار بود یکی از برنامه‌های اصلی تلویزیون در نوروز امسال باشد، به طور کلی متوقف شد، تا تولید جدی آن بعد از این ایام از سر گرفته شود.
حالا شما حساب کنید، تلویزیون در این ایام سخت که حجم بالایی از انتقادها نسبت به دلایل ادامه تولید برخی از این برنامه‌ها با حضور تماشاچی از سوی رسانه‌ها و نهادهایی همچون وزارت بهداشت مطرح می‌شد، برای آن که اوقات فراغت مردم را پُر کند، همه فحش‌ها را به جان خریده و دست به تولید برنامه زده است اما با بی‌درایتی این زحمات را بر باد می‌دهد!
خودزنی ندیده‌اید؟! کافیست در ایام نوروز امسال هرشب راس ساعت 23 دقایقی دو شبکه سه و نسیم را نگاه کنید تا متوجه شوید وقتی از خودزنی و بی‌درایتی در تلویزیون صحبت می‌کنیم، دقیقاً از چه حرف می‌زنیم! تلویزیون با سختی و البته هزینه بسیار دو برنامه مهم و پرمخاطب خود یعنی «عصر جدید» و «دورهمی» را به آنتن نوروزی رسانده تا هر دوی آن‌ها را در دقیقا در یک ساعت روانه آنتن کند! تصمیمی عجیب و غریب که قطعا بازنده اصلی آن تلویزیون و معترض اصلی آن هم مخاطبان این رسانه خواهند بود؛ روندی اشتباه که ادامه دادن آن در روزهای آتی به ضرر هر دو برنامه خواهد شد.
لطفاً در این مورد «مُشک»تان را تبلیغ کنید!
مثل معروفی وجود داشت که می‌گفت: «مُشک آن است که خود ببوید، نه آن که عطار بگوید»؛ مثلی که به نظر می‌رسد این روزها بیش از اندازه مورد توجه مدیران رسانه ملی قرار گرفته است! چرا که انگار قصد چندانی برای معرفی برنامه‌های متنوع درنظر گرفته شده برای ایام نوروز ندارند. برای نمونه نگارنده این مطلب سری به سایت شبکه نمایش سیما زد تا نگاهی به فیلم‌های سینمایی تدارک دیده شده توسط این شبکه برای ایام نوروز امسال داشته باشد. جالب اینکه با وجود در فهرست قرار گرفتن تعداد قابل توجهی از فیلم‌های تازه و جذاب سینمای جهان در جدول پخش این شبکه خبری از تبلیغ این موضوع در رسانه‌هایی غیر از تلویزیون نیز همچون کانال‌های تلگرامی و غیره نیست. این موضوع در ارتباط با اغلب شبکه‌های سیما نیز دیده می‌شود. این در حالی است که قطعاً در این شرایط خاص در خانه ماندن به واسطه بیماری کرونا، مانور تلویزیون بر نمایش فیلم‌های روز سینمای جهان از ژانرهای مختلف می‌تواند علاوه بر گسترش دامنه مخاطبان این رسانه، جایگاه آن را نیز در خانه‌های ایرانی مستحکم‌تر کند.
پس کو کتاب و ورزشت؟!
در خانه ماندن، هر چقدر که برای انسان لذت‌هایی مثل خواب و استراحت و داشتن فرصت بیشتر برای گپ و گفت با خانواده را فراهم کند، اما نیازمند تنوع هم هست. تلویزیون گذشته از رسالتی که در زمینه سرگرم کردن مخاطبان دارد، باید در این روزهای خاص قرنطینه خانگی برنامه‌ای برای بالاتر بردن سطح آگاهی مخاطبان هم داشته باشد. معرفی کتاب و ارائه بریده‌هایی از کتاب‌های خواندنی از جمله رمان‌های عامه‌پسند و سرشناس در کنار کتاب‌های تاریخی می‌تواند فرصتی برای این کار باشد. موضوعی که رسانه ملی پیش از این آن را برای برخی از کتاب‌های خاص که محور مسابقات کتابخوانی بودند، اجرا کرد و حالا هم می‌تواند آن را دوباره جدی بگیرد.
هر چند که به واسطه کرونا مسابقات ورزشی حرفه‌ای و البته فعالیت‌های ورزشی گروهی مردم عادی به طور کامل متوقف شده است، اما تلویزیون می‌تواند مسئله ورزش در خانه را هم برای مخاطبان خود به شکل جدی طرح و پیگیری کند. سیاستی که هم در شرایط فعلی برای تقویت سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با بیماری کرونا موثر است و هم نقش پررنگی در پرکردن بخشی از اوقات فراغت مردم در خانه‌ها دارد.
عیب می جمله چو گفتی، هنرش نیز بگو
البته همیشه هم نباید از ایرادات و نواقص گفت؛ بلکه ذکر تصمیمات درست در کنار نواقص می‌تواند راه را برای ادامه یک سیاست درست هموارتر کند. یکی از بهترین تصمیمات رسانه ملی در ایام نوروز، جدی‌تر گرفتن نمایش فیلم‌های روز سینمای ایران از شبکه‌های مختلف تلویزیون بود. اقدام قابل تحسین این رسانه در گنجاندن فیلم‌های ارزشمندی همچون «غلامرضا تختی»، «قصر شیرین» و «سرخ‌پوست» در کنداکتور شبکه سوم سیما و همچنین نمایش فیلم‌هایی همچون «آنسوی ابرها» مجید مجیدی و «شعله‌ور» حمید نعمت‌الله در شبکه چهارم سیما در کنار انبوهی از فیلم‌های تازه سینمای ایران در سایر شبکه‌های سیما، یک بازی دو سر برد برای تلویزیون و سینمای ایران است چرا که هم ارتباط مخاطبان را با تولیدات سینمای ایران گسترش می‌دهد و هم به عنوان یک انتخاب تازه برای مخاطب تلویزیون به حساب می‌آید؛ انتخابی که در چند سال اخیر کمتر از سوی رسانه ملی جدی گرفته می‌شد.
عملیات واکنش سریع «قرنطینه»
محدودیت‌ها معمولا منجر به رشد خلاقیت‌ها می‌شوند. محدودیت کرونا هم هر چند باعث از میدان به در شدن برخی از برنامه‌سازان مدعی همراهی با مردم شد، اما برخی از استعدادها را هم شکوفا کرد و منجر به تولید برنامه‌هایی ویژه برای این روزها شد.
یکی از این خلاقیت‌ها، برنامه «قرنطینه» شبکه پنجم سیماست. برنامه‌ای با اجرای علی مسعودی یا همان «علی مشهدی» که حالا علاوه بر نویسندگی، به عنوان یک کمدین هم در میان مخاطبان شناخته می‌شود و این شب‌ها با همان طنز همیشگی خود از دوران قرنطینه و ماندن در خانه برای مخاطبان می‌گوید.
یک عملیات واکنش سریع نسبت به موضوع قرنطینه که هم جنبه آموزشی دارد و هم سرگرم کننده است. الگویی برای تولید برنامه‌هایی مشابه در این شرایط خاص که می‌تواند هم بخشی از بار سیستم درمانی کشور در حوزه تبلیغات و اطلاع‌رسانی را کاهش دهد و هم راهی برای سرگرمی خانواده‌های ایرانی باشد.
در مجموع قطعاً فعالیت‌های رسانه ملی برای سرگرم‌سازی مخاطبان در این ایام سخت ماندگار شدن در خانه‌ها، تلاشی قابل تقدیر و توجه است؛ اما مسئله تبلیغات و اطلاع‌رسانی در این زمینه در کنار چینش مدبرانه کنداکتور شبکه‌های مختلف سیما و تلاش برای پخش کردن برنامه‌های پرمخاطب در ساعت‌های مختلف روز، موضوعاتی است که توجه به آن بر افزایش کیفیت فعالیت‌های این رسانه تاثیری مضاعف خواهد داشت.
منبع : نسیم آنلاین